هزینه ی حفظ قدرت با وجود بی کفایتی

 یک زمانی، من یک چیزی منتسب به مارتین لوتر کینگ شنیدم که می گفت یک شهروند وظیفه شناس گاهی به منظور اعتراض، عامدانه یک قانون ناعادلانه را می شکند و مجازاتش را هم می پذیرد. به نظرم فکر جالب و درستی است.

از طرف دیگر گاه و بی گاه و به خصوص این روزها در جریان اعتراضات پیرو قتل مهسا امینی به این فکر می کنم که چرا یک حکومت به جای مسئولیت پذیری خشونت را انتخاب می کند. یا شاید بهتر است بگویم مسئولیت ناپذیری را به عنوان هدف و به قیمت اعمال خشونت دنبال می کند. منظورم از یک حکومت مسئولیت پذیر، دمکرات، آزاد اندیش یا پیش رو نیست. گروهک های تروریستی هم مسئولیت جنایاتشان را می پذیرند. تصور کنید مثلا اگر طالبات اینطور بود که حجاب را اجباری می کرد و مجازات آن را هم معین می کرد. حالا اگر کسی این قانون را رعایت نمی کرد و بازداشت می شد حقوقی داشت مثل امنیت جانی و اگر ماموری این حق را زیر پا می گذاشت او هم به تناسب قانون مجازات می شد. یعنی حکومت مستبد هست، حتی آزادی بیان را هم قبول ندارد ولی قانون مدار است. به نظرم حکومت مسئولیت پذیر قانون مدار است چون قانون سند معرف مسئولیت هاست.

حالا فکر می کنم برای خودم جوابی پیدا کردم. فایده ی مسئولیت ناپذیری به خصوص برای حکومتی که در اعمال خشونت مهارت دارد، از بین بردن آن روش پیشنهادی آقای کینگ است در بیان بدون خشونت اعتراض حتی در جامعه ای که آزادی بیان ندارد. در چنان جامعه ای تمام زنان معترض قانون حجاب را می شکستند و مجازات مشخص و معلومش را هم می پذیرفتند ولی اول صدایشان به گوش هموطنانشان می رسید و دوما هزینه ای بر دوش سیستم می گذاشتند. اما حکومت خشونت گرا یا مسئولیت نا پذیر (به نظر موازی اینها فاسد هم می توان آورد) هزینه را نامشخص می کند. تلاشش این است که به معترضین هزینه ای بیشتر از توانش را نشان بدهد. هزینه ای تصادفی ولی سنگین. پیامش این است، من شاید بعضی از شما را به فجیعترین روش ممکن "مجازات" بکنم. این، کار را برای اعتراض مدنی سخت می کند. جمهوری اسلام خودش بازی را به زمین خشونت می برد به این هدف که معترضین از آنجا که تک تک نمی تنوانند چنان هزینه ای بدهند دست از اعتراض بکشند.

متوجهم که در هر مورد از اعمال خشونت بی جا از طرف حکومت ایران، این نمی تواند تنها توضیح باشد و حتی اگراین حدس درستهم باشد، شاید این راهکار به صورت سیستماتیک و بالا به پایین شکل نگرفته باشد. شاید استفاده از خشونت و ایجاد ترس لازمه حفظ قدرت در شرایط بی کفایتی است.